Pangandaran 'doel soembang'

Harita basa usum halodo panjang
Calik paduduaan
Dina samak salambar
Hmmm.. saksina bulan anu sapotong
Hmmm.. saksina bentang anu baranang
Aya kasono aya katresna
Aya kadeudeuh aya kanyaah
Ngabagi rasa bungah jeung bagja duaan
Aya kasono aya katresna
Aya kadeudeuh aya kanyaah
Ngabagi rasa bungah jeung bagja duaan
Sisi laut Pangandaran?
Tina ati pada pada kedal jangji
Urang silih asuh silih asih silih jadi
Deg ngadegkeun arti asih saenyana
Deg ngadegkeun arti deudeuh saenyana
Ulah dugika rasa katresna
Kerep ngagedur ukur amarah
Nu balukarna nuntun kana jalan salah
Sisi laut Pangandaran?
Reup dicanggreud hate geus pageuh kabeungkeut
Sisi laut Pangandaran?
Reup dicangkrem beuki rapet beuki deudeuh
Sisi laut Pangandaran?..

ANAK HEWAN

Anak sato === Katelah
Anak Hayam === Pitik
Anak Entog === Titit
Anak Japati === Piyik
Anak Kuda === Belo
Anak Meri === Titit
Anak Munding === Eneng
Anak Sapi === Pedet
Anak Embe === Ceme
Anak Domba === Jando
Anak Lauk === Burayak
Anak Bandeng === Nener
Anak Bogo === Cingok
Anak Gabus === Kokocolan
Anak Lele === Nanahaon
Anak Lubang === Leungli
Anak Belut === Kuntit
Anak Kancra === Badal
Anak Keuyeup === Bonceret
Anak Buaya === Bocokok
Anak Bangkong === Buruy
Anak Ucing === Bilatung
Anak Anjing === Kicik
Anak Bagong === Begu
Anak Gajah === Menel
Anak Monyet === Begog
Anak Banteng === Bangkanang
Anak Maung === Aom
Anak Kutu === Balagendir
Anak Kukupu === Hileud
Anak Lancah === Aom
Anak Reungit === Utek-utek
Anak Boncet === Bayong
Anak Bajing === Kekes

PAPARIKAN

Di handap ieu mangrupa conto-conto Paparikan (salahsahiji wangun Sisindiran) anu watekna silihasih atawa birahi, eusina loba ngedalkeun sual perasaan, pangpangna dina urusan duriat atawa cinta. Aya rasa kanyaah, kadeudeuh, kaasih, kahéman, kasono, kamelang, kahariwang, kakelar, katugenah, longkéwang, ringrang, tagiwur, kuciwa, hanjelu, keuheul, handeueul, kanyeri, kapeurih, lara, wirang…[Sok tambahan ku sorangan!].
Ieu conto-conto Paparikan téh lolobana geus dipikawanoh ku sabagian gedé urang Sunda; Mindeng dipaké dina kahirupan sapopoé, boh dina paguneman, dina biantara-biantara, dina kawih atawa lagu. Anapon anu dimaksud Paparikan, bisa diilo dina ieu tulisan

Aya listrik di masigitcaangna ka pabrik Kina Aya istri jangkung alit éndahna kabina-bina Baju hideung kancing tangan dikaput ku mérang awi Nu hideung matak teu nangan sing émut ka diri abdi Baju soéh tatambalan kaput gedé jarumatna Daék sotéh ngawulaan lamun hadé rumawatna Baju tablo dibulao kembangna katuncar mawur Ari bogoh ti baréto terang-terang geus ku batur Batu turun keusik naék kalapa tonggoheunana Itu purun ieu daék sarua bogoheunana Béak daun béak randu unggal poé dibikeunan Béak taun béak windu moal weleh dileukeunan Boboko ragrag ti imah ninggang kana pileuiteun Nya bogoh ulah ka semah ari balik sok leungiteun Bubuy bulan sangray béntang panonpoé disasaté unggal bulan abdi téang unggal poé ogé hadé Carulang dipahpal kuda héjo deui héjo deui Rék mulang samar kaduga nénjo deui nénjo deui Cau ambon dikorangan kanyéré ka pipir-pipir Lalaki ambon sorangan awéwé teu mikir-mikir Cukleuk leuweung cukleuk lamping jauh ka sintung kalapa Lieuk deungeun lieuk lain jauh ka indung ka bapa Deungkleung déngdék deungkleung déngdék buah kopi raranggeuyan Ingkeun ieu anu déwék ulah pati diheureuyan És lilin buatan Bandung dicandak ka Cipaganti abdi isin bararingung sok inggis henteu ngajadi Itikurih Béntang Sinar maén di lapang Cicéndo Nyeri peurih kunu anyar matak henteu hayang nénjo Itu saha nungtun munding digantélan saputangan Itu saha ginding teuing singhoréng geuning jungjunan Jeruk lemo jeruk butun diteundeun di ruyuk kaso Tilam sono ka nu ngantun sampeureun isuk pagéto Kamana ngaitkeun kincir ka kalér katojo bulan Kamana ngaitkeun pikir moal palér ku sabulan Kapinis ulah disumpit tangkal muncang ngarangrangan Ieu nulis badé pamit duakeun ti kaanggangan Karinding palapah kawung ditiup ku nu paranti Nu ginding ulah mangpaung sing émut ka diri abdi Kaso pondok kaso panjang kaso ngaroyom ka jalan Sono mondok sono nganjang sono patepang di jalan

Kembang goyang jeung érmawar pacampur jeung kacapiring Hariwang réa kakelar tagiwur teu genah cicing Lampuyang nu cocongoan bawaeun ka Rajagaluh Ku hayang nya sosonoan isuk mah urang pajauh Leuleupeutan leuleuweungan ngarah kékéjoanana Deudeukeutan reureujeungan ngarah téténjoanana Majar manéh nganyam samak neukteukan bari motongan Majar manéh néang anak ngadeukeutan popotongan Meuncit meri dina rakit boboko wadah bakatul Lain nyeri ku panyakit kabogoh direbut batur Ngala antanan ka jami cau emas tengah huma Kahayang ulah rék lami geura unjukan ka Ama Ngalantung mulungan tanjung bari metik nagasari baringung pikir mangpaung ati ceurik jeung rarisi Ngaput baju kurang benang gantian ku kantéh baé Mun panuju geura téang kuring mah rék daék baé Ngimpi ngajul kembang tanjung ngimpi ngala nagasari Ngimpi tepung jeung nu jangkung tara-tara ti sasari Pileuleuyan cangkang béas huut sajeroning kéjo Pileuleuyan urang ikhlas imut sajeroning nénjo Pileuleuyan daun pulus kararas daun katimpang Pileuleuyan ulah tulus masing ras ka nu di tukang Pucuk tiwu akar bangban amis mata disusukan Mun rék milu geuwat dangdan cimata geura susutan Rayagung tanggal sapuluh kasungka reujeung maléla Abdi burung mun teu tulus kasuka da ti baheula Reundeu beureum reundeu hideung reundeu kayas solempangan Beuki heubeul beuki nineung beuki lawas kaédanan Rincik-rincik hujan leutik paralak hujan tambaga Nilik-nilik mojang leutik teu terang aya nu boga Samping hideung dina bilik kumaha nuhurkeunana Abdi nineung ka nu balik kumaha nuturkeunana Saninten buah saninten dibantun ka parapatan Hapunten abdi hapunten tangtos seueur kalepatan Sayang kaak diarengan diasupkeun kana peti Hayang angkat sasarengan bati gegetun nya ati Talingtung talina benang mobil beureum diguratan Satungtung teu acan beunang moal eureun disuratan

CONTOH LIRIK 17 PUPUH

1. PUPUH ASMARANDANA

PIWURUK SEPUH
Ngariung di tengah bumi,
pun biang sareng pun bapa,
jisim abdi diuk mando,
husu ngupingkeun pituah,
piwejang ti anjeunna,
pituduh laku rahayu,
piwejang sangkan waluya.
Download Pupuh Asmarandana.MP3

2. PUPUH BALAKBAK

DAYEUH BANDUNG
Dayeuh Bandung kiwari teuing ku rame-araheng,
gedong-gedong pajangkung-jangkung wangunna-alagreng,
tutumpakan-tutumpakan balawiri lalar liwat-garandeng.
Download Pupuh Balakbak.MP3

3. PUPUH DANGDANGGULA

MILANG KALA
Dinten ieu estu bingah ati,
ku jalaran panceg milang kala,
kenging kurnia ti Alloh,
rehing nambahan taun,
tepung taun umur sim abdi,
henteu weleh neneda,
ka Gusti Nu Agung,
malar umur teh mangpaat,
tebih bahla turta pinarinan rijki,
sumujud ka Pangeran.
Download Pupuh Dandangula.MP3

4. PUPUH DURMA

LEMAH CAI
Nagri urang katelah Indonesia,
diriksa tur dijaring,
sumirat komarana,
berkahna Pancasila,
ageman eusining nagri,
yu sauyunan,
ngawangun lemah cai.
Download Pupuh Durma.mp3

5. PUPUH GAMBUH

KADUHUNG
Kaduhung sagede gunung,
kuring sakola teu jucung,
lalawora resep ulin,
hanjakal tara ti heula,
ayeuna kari peurihna.
Download Pupuh Gambuh

6. PUPUH GURISA

SI KABAYAN
Si Kabayan lalamunan,
pangrasa bisa nyetiran,
motor atawana sedan,
poho keur eundeuk-eundeukan,
na dahan emplad-empladan,
gujubar kana susukan.
Download Pupuh Gurisa

7. PUPUH JURU DEMUNG

ADIGUNG
Lolobana mungguh jalma,
embung hina hayang agung,
hayang hirup mukti,
tapina embung tarekah,
tinangtu mo bakal nanjung.
Download Pupuh Juru Demung.MP3

8. PUPUH KINANTI

KANYAAH INDUNG
Kanyaah indung mo suwung,
lir jaladri tanpa tepi,
lir gunung tanpa tutugan,
asihna teuing ku wening,
putra teh didama-dama,
dianggo pupunden ati.
Download Pupuh Kinanti.MP3

9. PUPUH LAMBANG

WAWANGSALAN
Dialajar wawangsalan,
saperti tatarucingan,
cik naon atuh maksudna,
teangan naon wangsalna,
gedong ngambang di sagara,
ulah kapalang diajar,
keuyeup gede di lautan,
kapitineung salawasna.
Download Pupuh Lambang.MP3

10. PUPUH LADRANG

MOKAHAAN
Aya hiji anak bangkong leutik,
mokahaan,
maksudna ngelehkeun sapi,
nahan napas antukna bitu beuteungna.
Download Pupuh Ladrang.MP3

11. PUPUH MAGATRU

KASAR – LEMES
Dupi irung lemesna teh nya pangambung,
pipi mah disebat damis,
upami buuk mah rambut,
ceuli sok disebat cepil,
kasarna angkeut mah gado.
Download Pupuh Magatru.MP3

12. PUPUH MASKUMAMBANG

BUDAK JAIL
Anak manuk dikatepel budak jail,
jangjangna getihan,
rek hiber teu bisa usik,
duh manusa kaniaya.
Download Pupuh Maskumambang.MP3

13. PUPUH MIJIL

NUNGTUT ELMU
Najan cicing nya di tepiswiring,
kade ulah bodo,
kudu tetep nungtut elmu bae,
sabab jalma nu loba pangarti,
hirup tangtu hurip,
mulus tur rahayu.
Download Pupuh Mijil.Mp3

14. PUPUH PANGKUR

KA SAKOLA
Seja miang ka sakola,
rek diajar nambahan elmu pangarti,
pigeusaneun bekel hirup,
sabab mungguhing manusa,
kudu pinter beunghar ku elmu panemu,
komo jaman pangwangunan,
urang kudu singkil bakti.

15. PUPUH PUCUNG

TATAKRAMA
Mangka inget tatakrama sopan santun,
tanda jalma iman,
nyarita jeung amis budi,
da basa mah lain barang anu mahal.
Download Pupuh Pucung.Mp3

16. PUPUH WIRANGRONG

SIEUN DORAKA
Kuring moal deui-deui,
gaduh panata nu awon,
ngabantah nu jadi indung,
sieun dibendon ku Gusti,
kawas Dalem Boncel tea,
doraka ti ibu-rama.
Download Pupuh Wirangrong.MP3

17. PUPUH SINOM

TATAR SUNDA
Tatar Sunda estu endah,
lemah cai awit jadi,
sarakan asal gumelar,
amanat Ilahi Robbi,
titipan nini aki,
wajib dijaga dijungjung,
basa katut budayana,
padumukna luhung budi,
insya-Allah tatar Sunda karta harja.

17 PUPUH DAN MAKNA

1. Asmarandana, ngagambarkeun rasa kabirahian, deudeuh asih, nyaah.
2. Balakbak, ngagambarkeun heureuy atawa banyol.
3. Dangdanggula, ngagambarkeun katengtreman, kawaasan, kaagungan, jeung kagumnbiraan.
4. Durma, ngagambarkeun rasa ambek, gede hate, atawa sumanget.
5. Gambuh, ngagambarkeun kasedih, kasusah, atawa kanyeri.
6. Gurisa, ngagambarkeun jelema nu ngalamun atawa malaweung.
7. Juru Demung, ngagambarkeun nu bingung, susah ku pilakueun.
8. Kinanti, ngagambarkeun nu keur kesel nungguan, deudeupeun, atawa kanyaah.
9. Ladrang, ngagambarkeun nu resep banyol bari nyindiran.
10. Lambang, ngagambarkeun nu resep banyol tapi banyol nu aya pikiraneunana.
11. Magatru, ngagambarkeun nu sedih, handeueul ku kalakuan sorangan, mapatahan.
12. Maskumambang, ngagambarkeun kanalangsaan, sedih bari genes hate.
13. Mijil, ngagambarkeun kasedih tapi bari gede harepan.
14. Pangkur, ngagambarkeun rasa ambek nu kapegung, nyanghareupan tugas nu beurat.
15. Pucung, ngagambarkeun rasa ambek ka diri sorangan, atawa keuheul kulantaran teu panuju hate.
16. Wirangrong, ngagambarkeun nu kawiwirangan, era ku polah sorangan.
17. Sinom, ngagambarkeun kagumbiraan, kadeudeuh.

WAWANGSALAN

1. Anu siram kokojayan, abdi pamoyokan badis = ngoyok
2. Angeun somah pakampungan, kajeun bedo ti kamari = bodo
3. Areuy leuweung mérang daun, ulah sok japilus galih = pulus
4. Aringgis sok nyatang bolang, kapongpongan siang wengi = lompong
5. Asal hiji jadi dua, temah matak sesah ati = walimah
6. Awi ngora téh jaradi, temah matak jadi liwung = iwung
7. Aya nu dianjang cai, aya nu dihéroan = séro
8. Aya mesin bisa ngapung, kapidara diri abdi kapal = udara
9. Ayeuna gé sérah tegal, engkang mah sok matak peurih = eurih
10. Baku sok ngalebu badag, reueus keur sareng jeung istri = areng
11. Balandongan ngujur jalan, sok hayang geura los indit = elos
12. Balé diréka masjid, nya pikir bati rumajug = tajug
13. Bangkong lodor meuntas jalan, titis tulis bagja awak = bayawak
14. Bango héjo hérang jangjang, piraku engkang ka abdi = merak
15. Bango leutik bodas hulu, mo samar ka diri abdi = camar
16. Baréto gé batur pirus, juragan geuning pelekik = akik
17. Batuk eungap hésé damang, saé sumping baé wengi = mengi
18. Béas ditutuan deui, iraha atuh patepung = tipung
19. Bedil langit handaruan, engkang sapertos kalinglap = gelap
20. Bedog urang Darmaraja, kawantu abdi mah miskin = sekin
21. Belut sisit saba darat, kapiraray siang wengi = oray
22. Bendi panjang roda opat, ulah kalah ka Carita = kareta
23. Béntang baranang di imah, samar bisa tepung deui = darma
24. Bedug wedalan Eropa, abdi teu asa dipuji = tanji
25. Beulit cinggir simpay réma, ulah lali ka sim abdi = ali
26. Beunying leutik sisi cai, ari ras sok cimataan = amismata
27. Beusi bodas cingcin kecrik, cumah baé dipicinta = timah
28. Biasa ngadodol gula, abdi henteu dipaduli = gulali
29. Bibika tipung tarigu, ku engkang tacan kaharti = roti
30. Buah kawung raranggeuyang, curuluk cisoca bijil = caruluk
31. Bulu panon wates taar, itu nyai mani geulis = halis
32. Cacangkir bahana beling, masing welas lahir batin = gelas
33. Cakcak gedé kadal bilik, ulah dipaké mokaha = toké
34. Careuh beureum pasawahan, nu dusun leuwih ti misti = lasun
35. Catetan bulan jeung taun, juragan ménak utami = almenak
36. Cau gedé ngan sasikat, taya teuing bagja diri cau = bagja
37. Cék lémék Jawa sumuhun, hayang téh ulah kapanggih = enggih
38. Cikur jangkung pamuraan, kapalay siang jeung wengi = panglay
39. Cisusu kentel dimasak, ulah téga-téga teuing = mantéga